Της κοινωνιολόγου Παναγιώτας Πέππα
Έχει συγκλονίσει το πανελλήνιο η υπόθεση του «Ορέστη» στην Κύπρο. Ο Νίκος Μεταξάς, 35 χρόνων, ήταν λοχαγός της
εθνικής φρουράς και ομολόγησε την δολοφονία επτά ατόμων μεταξύ αυτών και δυο
παιδιών και σύμφωνα με δημοσιευμένες δημοσιογραφικές πληροφορίες υπέδειξε την
κόκκινη λίμνη όπου πέταξε τα πτώματα τριών εκ των θυμάτων του. Στο σημείο αυτό
διενεργείται μεγάλη αστυνομική έρευνα με την βοήθεια της ΕΜΑΚ, δυτών και
χειριστή sonar που «σαρώνουν» την περιοχή. Εδώ, αξίζει να αναφέρουμε πως έχει
μεταβεί στην Κύπρο επιτελείο Ιατροδικαστών και ειδικών αναλυτών προκειμένου να
συμβάλουν στην έρευνα. Υπό ποιές συνθήκες διαπράττονται τέτοια ειδεχθή
εγκλήματα; Πως θα μπορούσαμε να σκιαγραφήσουμε το προφίλ ενός δολοφόνου; Ουσιαστικά, λαμβάνονται υπόψη γνωσιακές και
ψυχολογικές μεταβλητές. Πατέρας του criminal profiling είναι ο John Douglas που
εργαζόταν στο FBI και ανέπτυξε τεχνικές
προφίλ που χρησιμοποιούνται και σήμερα,
είκοσι πέντε χρόνια μετά. Η
δημιουργία προφίλ βοηθά στην κατανόηση της συμπεριφοράς του δράστη αλλά και του
«ύφους» μιας ανθρωποκτονίας δηλαδή την κατηγοριοποίηση ενός εγκλήματος σε π.χ:
κατά συρροή, από πρόθεση κλπ. Λέξεις -
κλειδιά για την κατανόηση ενός προφίλ
εγκληματία είναι : το προφίλ της
σκηνής εγκλήματος (crime scene profiling), το προφίλ των θυμάτων (victim
profiling), ο modus operandi δηλαδή η συμπεριφορά του δράστη
στο τόπο του εγκλήματος και τέλος η «υπογραφή» του δράστη. Σύμφωνα μάλιστα με τους ιατροδικαστές η σκηνή
ενός εγκλήματος (crime scene) αντικατοπτρίζει πολλά για την προσωπικότητα του δράστη. Η διεξοδική διερεύνηση μέσω φωτογραφιών ,
σκίτσων, κλπ. είναι απαραίτητη. Η
παραπάνω διαδικασία οδηγεί και στην κατάταξη του εγκλήματος πχ: οργανωμένο ή
μη. Ο modus operandi αναφέρεται σε
πρότυπα συμπεριφοράς που επιδεικνύουν οι
δράστες πριν, μετά , και κατά την διάρκεια της τέλεσης ενός εγκλήματος.
Προκύπτει δε από τον τόπο του εγκλήματος και μπορεί να μας υποδείξει την ηλικία, την εθνικότητα, το ψυχολογικό προφίλ και το κίνητρο του δράστη. Είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος συμπεριφοράς του που αλλάζει ανάλογα με τις συνθήκες όπως για παράδειγμα την αντίδραση του θύματος , την εμπειρία του ή άλλων στρεσσογόνων παραγόντων. Εξυπηρετεί τρεις στόχους του δράστη :
1. Την επιτυχή τέλεση του εγκλήματος, 2. Την αποφυγή της σύλληψης και 3.Την επιτυχή διαφυγή.
Επιπλέον, καθοριστική είναι η λεγόμενη «υπογραφή» ενός δολοφόνου που παραμένει σταθερή και επαναλαμβανομένη σε κάθε έγκλημα. Αποτελεί τρόπο «αναγνώρισης» του δράστη από τις Αρχές αλλά και σύνδεσης ή ταύτισής του με το έγκλημα. Μπορεί να θεωρηθεί ως σήμα κατατεθέν του το οποίο σχετίζεται με κάποια θεματολογία, κάποιο κίνητρο ή ο,τιδήποτε τον ικανοποιεί συναισθηματικά. Βέβαια, υπάρχουν μεταβλητοί παράγοντες που συνθέτουν την «υπογραφή» ενός δράστη ανάλογα με την εργασία , την κουλτούρα, την επαφή με την δικαιοσύνη, κλπ . Ωστόσο, διαφορετικοί δράστες εκδηλώνουν ίδιες συμπεριφορές για διαφορετικούς λόγους. Από την άλλη πλευρά υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ θυμάτων που μπορεί να ανήκουν σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες , εθνικότητες, κοινωνική ή οικονομική τάξη. Βασικοί παράγοντες για να γίνει κανείς θύμα είναι : α) ο τρόπος ζωής του ατόμου ( οικογενειακός –κοινωνικός περίγυρος ), β) η περιοχή διαμονής (το μέγεθος επικινδυνότητας διαφοροποιείται ανάλογα με την περίπτωση), γ) η εθνικότητα και δ) η ηλικία. Δεν νομίζω πως είναι τυχαία η επιλογή των θυμάτων του «Ορέστη» στο φύλο, στην ηλικία και στην εθνικότητά τους. Ήταν όλες γυναίκες μετανάστριες χαμηλού εισοδήματος, μακριά από το οικείο τους περιβάλλον. Κάτι τέτοιο έδωσε την πεποίθηση στον φερόμενο ως δράστη πως δεν θα τις έψαχνε κανείς. Ο ίδιος ομολόγησε στις Αρχές, όπως ανακοινώθηκε, πως άρχισε την εγκληματική του δράση από το 2016. Η ποινή που θα αντιμετωπίσει, πιθανότατα, είναι ισόβια κάθειρξη και δια βίου φυλάκιση. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε πως τα ισόβια με την δυνατότητα αίτησης αποφυλάκισης γίνονται δώδεκα χρόνια και τα δις ισόβια έκτιση είκοσι πέντε χρόνων. Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως ο Νίκος Μεταξάς ήταν οργανωτικός και με διαφόρους τρόπους εξαπατούσε τα θύματά του. Όμως, το ρίσκο που έπαιρνε δεν ήταν μεγάλο. Αυτές τις γυναίκες δεν τις έψαξε κανείς. Η εξαφάνιση δηλώθηκε αλλά έρευνα δεν υπήρξε. Ας αναρωτηθούμε, λοιπόν, τον λόγο αυτής της απουσίας έρευνας. Αυτές οι γυναίκες θα μπορούσαμε να ήμασταν εμείς.
Προκύπτει δε από τον τόπο του εγκλήματος και μπορεί να μας υποδείξει την ηλικία, την εθνικότητα, το ψυχολογικό προφίλ και το κίνητρο του δράστη. Είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος συμπεριφοράς του που αλλάζει ανάλογα με τις συνθήκες όπως για παράδειγμα την αντίδραση του θύματος , την εμπειρία του ή άλλων στρεσσογόνων παραγόντων. Εξυπηρετεί τρεις στόχους του δράστη :
1. Την επιτυχή τέλεση του εγκλήματος, 2. Την αποφυγή της σύλληψης και 3.Την επιτυχή διαφυγή.
Επιπλέον, καθοριστική είναι η λεγόμενη «υπογραφή» ενός δολοφόνου που παραμένει σταθερή και επαναλαμβανομένη σε κάθε έγκλημα. Αποτελεί τρόπο «αναγνώρισης» του δράστη από τις Αρχές αλλά και σύνδεσης ή ταύτισής του με το έγκλημα. Μπορεί να θεωρηθεί ως σήμα κατατεθέν του το οποίο σχετίζεται με κάποια θεματολογία, κάποιο κίνητρο ή ο,τιδήποτε τον ικανοποιεί συναισθηματικά. Βέβαια, υπάρχουν μεταβλητοί παράγοντες που συνθέτουν την «υπογραφή» ενός δράστη ανάλογα με την εργασία , την κουλτούρα, την επαφή με την δικαιοσύνη, κλπ . Ωστόσο, διαφορετικοί δράστες εκδηλώνουν ίδιες συμπεριφορές για διαφορετικούς λόγους. Από την άλλη πλευρά υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ θυμάτων που μπορεί να ανήκουν σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες , εθνικότητες, κοινωνική ή οικονομική τάξη. Βασικοί παράγοντες για να γίνει κανείς θύμα είναι : α) ο τρόπος ζωής του ατόμου ( οικογενειακός –κοινωνικός περίγυρος ), β) η περιοχή διαμονής (το μέγεθος επικινδυνότητας διαφοροποιείται ανάλογα με την περίπτωση), γ) η εθνικότητα και δ) η ηλικία. Δεν νομίζω πως είναι τυχαία η επιλογή των θυμάτων του «Ορέστη» στο φύλο, στην ηλικία και στην εθνικότητά τους. Ήταν όλες γυναίκες μετανάστριες χαμηλού εισοδήματος, μακριά από το οικείο τους περιβάλλον. Κάτι τέτοιο έδωσε την πεποίθηση στον φερόμενο ως δράστη πως δεν θα τις έψαχνε κανείς. Ο ίδιος ομολόγησε στις Αρχές, όπως ανακοινώθηκε, πως άρχισε την εγκληματική του δράση από το 2016. Η ποινή που θα αντιμετωπίσει, πιθανότατα, είναι ισόβια κάθειρξη και δια βίου φυλάκιση. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε πως τα ισόβια με την δυνατότητα αίτησης αποφυλάκισης γίνονται δώδεκα χρόνια και τα δις ισόβια έκτιση είκοσι πέντε χρόνων. Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως ο Νίκος Μεταξάς ήταν οργανωτικός και με διαφόρους τρόπους εξαπατούσε τα θύματά του. Όμως, το ρίσκο που έπαιρνε δεν ήταν μεγάλο. Αυτές τις γυναίκες δεν τις έψαξε κανείς. Η εξαφάνιση δηλώθηκε αλλά έρευνα δεν υπήρξε. Ας αναρωτηθούμε, λοιπόν, τον λόγο αυτής της απουσίας έρευνας. Αυτές οι γυναίκες θα μπορούσαμε να ήμασταν εμείς.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
