6 Μαΐου 2019

«Η μίζα είναι μέσα στα καθήκοντα του υπουργού...»



Της κοινωνιολόγου Παναγιώτας Πέππα
Με αφορμή την παραπάνω απάντηση  του πρώην υπουργού Δικαιοσύνης και νυν βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Χαράλαμπου Αθανασίου  στην ερώτηση δημοσιογράφου σχετικά με το σκάνδαλο της Νovartis, θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το πολιτικό σκηνικό εν όψει εκλογών.  Η έννοια του κόμματος δεν μπορεί να σταθεί χωρίς την συσχέτιση με την εξουσία. Τα κόμματα είναι οργανώσεις που στο όνομα της προώθησης της ιδεολογικά φορτισμένης πολιτικής τους πρότασης  ( πρόγραμμα) προσπαθούν να αποσπάσουν την λαϊκή συγκατάθεση (ψήφο) ώστε να καταλάβουν  την εξουσία ή τουλάχιστον να συμβάλουν στη διαμόρφωση των γενικών προσανατολισμών της. Ο τρόπος  προσδιορισμού των κομμάτων σχετίζεται με τους εξής παράγοντες: α) την πολιτική εξουσία εν γένει , β) την διαδικασία προσβασης σε αυτήν και τέλος γ)  τα σύμβολα, αξίες κλπ με τα οποία επιτυγχάνεται η διαδικασία σύνδεσης κόμματος –εξουσίας. 



Τα κόμματα, άλλωστε, πολιορκούν την εξουσία και διεκδικούν την λαϊκή κυριαρχία  μόνο μέσω της εκλογικής διαδικασίας. Σύμφωνα μάλιστα με τον Beyme,  κόμμα χωρίς ιδεολογία δεν νοείται . Κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται είτε με την χρήση συμβόλων, είτε μέσω της αναφοράς σε αρχές, αξίες κλπ.  Είναι ο τρόπος διασύνδεσης του κόμματος με την  εξουσία. Τα κομματικά σύμβολα συμπυκνώνουν το λόγο, την ιδεολογική υπόσταση, την ουσία της κομματικής οντότητας. Ουσιαστικά, θα λέγαμε πως λειτουργούν  ως κομματική ταυτότητα και διευκολύνουν την σταθερή ταύτιση του κόμματος με τους οπαδούς του. Έτσι επιτυγχάνεται η διαχρονική  ενότητα (πίστη) του πολίτη με την εκάστοτε κομματική παράταξη. Όμως, ποιος είναι ο τρόπος που οδηγεί τον πολίτη σε ένα κόμμα; Ποιοι είναι οι παράγοντες που μας επηρεάζουν; Υπάρχουν τα κόμματα της «επιλογής» και της «ταύτισης».  Τα κόμματα επιλογής είναι αυτά που οι οπαδοί τους τα επιλέγουν  με καθαρά ορθολογιστικά κριτήρια, δηλαδή με τη λογική. Η ψήφος κάθε πολίτη προσδιορίζεται από την ανταπόκριση του πολιτικού προγράμματος στις προσδοκίες, αξίες και τα συμφέροντά του. Η πολιτική προτίμηση, έτσι,  χρησιμοποιείται ως ένα  εργαλείο- μέσο για να πετύχει κάποιος έναν απώτερο σκοπό. Η ένταξη σε κόμμα σε αυτή την περίπτωση γίνεται με εξωπολιτικά κίνητρα . Αντίθετα, ο προσανατολισμός  προς τα κόμματα ταύτισης δεν είναι αποτέλεσμα ανταπόκρισης σε  πολιτικό πρόγραμμα  ή σε προσωπικές επιδιώξεις αλλά σε ψυχολογική ταύτιση με αυτό. Οι συγκεκριμένοι οπαδοί παρόλο  που το κόμμα  μπορεί να αλλάξει κατευθυντήριες γραμμές  δεν το εγκαταλείπουν ποτέ. Πέρα, λοιπόν, από το ιδεολογικό  μας υπόβαθρο ή τις ατομικές μας επιδιώξεις, πως επιλέγουμε το κόμμα που θα ψηφίσουμε; Μέσω του προπαγανδιστικού λόγου  που μας επηρεάζει καταλυτικά, ειδικά κατά την προεκλογική περίοδο. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια τεχνική διάδοσης ιδεών που σκοπό έχει τον επηρεασμό της κοινής γνώμης.

 Απευθύνεται κυρίως στην «μάζα» γι αυτό το λόγο εγείρει τα ένστικτα. Όσοι ασκούν προπαγάνδα εκμεταλλεύονται το κοινό αίσθημα της στιγμής και προσπαθούν  να το εναγάγουν σε μια γενική αρχή του κόμματος υπερτονίζοντας τις δυνατότητές του έναντι των υπολοίπων. Βασικός κανόνας της προπαγάνδας είναι η διαφοροποίησή του ανάλογα με τον δέκτη (με την ταξική ομάδα που ανήκει το κοινό).  Μπορεί δε να ασκηθεί με πολλούς τρόπους όπως :α) η λευκή προπαγάνδα που είναι ενυπόγραφη και παρουσιάζει συγκεκριμένες θέσεις  β) η σταθεροποιητική,  αναφέρεται σε  ιδεολογικές θέσεις του κόμματος  γ) η διασπαστική  με την οποία προβοκάρουν τους αντίπαλους υπερτονίζοντας τις ασυνέπειές τους και   δ) η μεταπείστικη προπαγάνδα η οποία στοχεύει στους αναποφάσιστους ψηφοφόρους. Έχει μάλιστα παρατηρηθεί πως τα μεγαλύτερα κόμματα έχουν μια συγκρατημένη αισιοδοξία στον προπαγανδιστικό τους λόγο ενώ τα μικρά τα οποία δεν ελπίζουν στην άμεση κατάληψη εξουσίας δεν διαθέτουν φραγμούς. Ας μην ξεχνάμε πως οι μάζες έχουν συνήθως την τάση να συντάσσονται με τους νικητές. Κατά πόσο λοιπόν είμαστε ανεπηρέαστοι; Μήπως έχουμε κι εμείς υπάρξει θύματα προπαγανδιστικού λόγου; Μήπως, λοιπόν, δεν θα πρέπει να τα ξεχνάμε όλα αυτά στην επόμενη δήλωση κάποιου πολιτικού;  Άλλωστε, δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων  που καθορίζει την πραγματικότητα. Αντιθέτως, η κοινωνική πραγματικότητα είναι αυτή που καθορίζει την συνείδηση (K. Marx).   

Προηγούμενο
Επόμενο